Στεφανία Παπαδάκη

Σχολική Ψυχολόγος, Med, MSc

Οι αδελφικές «διαμάχες» είναι καθημερινό φαινόμενο στη σύγχρονη οικογένεια που περιλαμβάνει,  πέρα του ενός παιδιά. Τα αδέλφια παίζουν, κάνουν δραστηριότητες μαζί, φροντίζουν το ένα το άλλο, αλλά ταυτόχρονα διεκδικούν το ίδιο παιχνίδι, διαφωνούν και επιζητούν μαζί την προσοχή του ίδιου γονέα. Ο γονιός από την άλλη πλευρά, βιώνοντας ανασφάλεια και πιθανόν ανεπάρκεια ως προς τον ρόλο του, προσπαθεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις τους, πολλές φορές παίρνοντας το μέρος του ενός ή του άλλου. Κατά κανόνα, η αδελφική αντιζηλία συντηρείται και διαιωνίζεται από τη συμμετοχή και την εμπλοκή των γονιών σε αυτές τις αδελφικές «αντιδικίες».

               Ποιος είναι ο ρόλος όμως της σειράς γέννησης του παιδιού στην αντιζηλία που νιώθει το αδελφάκι του; Το πρωτότοκο παιδί ονομάζεται «γονικό παιδί» πολύ απλά γιατί εκπληρώνει τις προσδοκίες, ασυνείδητα φυσικά, των γονιών του. Είναι αυτό που θα συνεχίσει το γονεϊκό όραμα ή τα σχέδια των κηδεμόνων του, χρειάζεται να επιτύχει και να είναι άριστο σε όλα (πράγμα αδύνατον στην πλειονότητα των περιπτώσεων). Το πρωτότοκο «φορτώνεται» υποχρεώσεις και στόχους τους οποίους καλείται να επιτύχει, το λιγότερο με επάρκεια. Είναι ένα παιδί αγχωμένο συνήθως και κάποιες φορές τελειομανές, αναλογιζόμενο το έργο που καλείται να εκτελέσει. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που θα δούμε τα μεγαλύτερα αδέλφια να ακολουθούν ή να συνεχίζουν το επάγγελμα των γονιών τους ή την οικογενειακή επιχείρηση, ακόμα και αν δεν ήταν δικό τους όνειρο και επιλογή.

               Η έλευση του δευτερότοκου αδελφού, «γκρεμίζει τον βασιλιά» από τον θρόνο που κατείχε επάξια τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Τώρα διεκδικητής της αγάπης και στοργής των γονιών του, είναι το μωρό αδελφάκι που ξαφνικά αποκτά ιδιαίτερη θέση μέσα στο οικογενειακό σύνολο, αλλά και στο ευρύτερο συγγενικό περιβάλλον. Ξαφνικά δεν είναι το πρωτότοκο, το μοναδικό καλό, όμορφο και έξυπνο παιδί που θαυμάζουν οι παππούδες για τα κατορθώματά του στο νηπιαγωγείο. Αντιθέτως, ένα μωρό που συνέχεια κλαίει και διεκδικεί προσοχή, γίνεται το «αντικείμενο λατρείας» στον οικογενειακό περίγυρο με όλους τους συγγενείς και φίλους να αναφωνούν και να εκπλήσσονται για το πόσο «χαριτωμένο» και «γλυκό» είναι το καινούργιο μέλος. Η απώλεια των πρωτείων βιώνεται οδυνηρά από το πρώτο παιδί και η αδελφική ζήλια κάνει δειλά-δειλά την εμφάνισή της. Δεν είναι λίγες οι φορές που η αντιζηλία αυτή θα πάρει τη μορφή επιθετικότητας, είτε ενεργητικής (χτύπημα, σπρώξιμο του αδελφού), είτε παθητικής (άρνηση συμμετοχής σε κοινό παιχνίδι). Οι γονείς μάλιστα, πολλές φορές δεν κατανοούν τα βαθύτερα αίτια αυτής της συμπεριφοράς και τιμωρούν απερίσκεπτα το παιδί που «αναίτια» επιτίθεται στο αδελφάκι του. 

               Τί συμβαίνει όμως και στην ψυχή και νου του δευτερότοκου; Ούτε εκεί τα πράγματα είναι ήρεμα. Καθώς το παιδί μεταβαίνει από τη βρεφική, στη νηπιακή ηλικία και αρχίζει να αντιλαμβάνεται το πώς συμπεριφέρονται και λειτουργούν οι άλλοι άνθρωποι, πιστεύει πολλές φορές ότι ο μεγαλύτερος αδελφός  ίσως είναι καλύτερος και ικανότερος σε κάποιους τομείς. Αρχίζει να διακρίνει ότι κάνει πράγματα ταχύτερα ή γνωρίζει πολύ περισσότερα από τον ίδιο. Λαμβάνει λοιπόν μέρος σε έναν αγώνα δρόμου ώστε να φτάσει τον πρωτότοκο και να κερδίσει και αυτός ως δευτερότοκος τους επαίνους και τα «εύγε» που μάλλον ακούει να απευθύνονται στον πρώτο. Η ζήλια και από αυτήν τη οπτική, κάνει έντονη την εμφάνισή της.

               Οι γονείς από την άλλη πλευρά, όπως ειπώθηκε και στην αρχή, ασυνείδητα συντηρούν αυτήν την «αιώνια διαμάχη». Παρά το «κοινώς λεγόμενον», ο γονιός θα δείξει κάποιες φορές την προτίμησή του σ’ ένα εκ των δύο παιδιών (ή σ’ ένα απ’ όλα, αν είναι περισσότερα), ανάλογα το φύλο του, την ομοιότητα προς αυτόν ή τις δεξιότητές του. Μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται η τριγωνοποίηση μέσα στην οικογένεια με τον κάθε γονιό να περιχαρακώνεται στον δικό του μικροχώρο με το «επίλεκτο» παιδί. Αν και κανένας γονιός δεν έχει στο πλάνο του να συμβεί κάτι τέτοιο, δυστυχώς δεν μεγαλώνουν όλα τα μέλη της οικογένειας με τον ίδιο τρόπο και υπό τις ίδιες συνθήκες, πράγμα που θα καθορίσει φυσικά την πορεία τους αργότερα.

               Τί μπορούν να κάνουν όμως οι γονείς για να μειώσουν την αδελφική αντιζηλία που αναπόφευκτα θα εμφανιστεί στην οικογένεια;

• Αποφεύγουμε να συγκρίνουμε τα αδέλφια μεταξύ τους. Το κάθε παιδί έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα
• Αφιερώνουμε ισόποσα χρόνο στο καθένα ώστε να νιώσει μοναδικό
• Αφήνουμε τα αδέλφια να λύσουν μόνα τους τις διαφωνίες τους. Πολλοί τσακωμοί γίνονται για να μας τραβήξουν την προσοχή
• Είναι καλό να προσκαλούμε σπίτι εναλλάξ τους φίλους τους για παιχνίδι
• Είναι όμορφο να κάνουμε δραστηριότητες όλοι μαζί ως ομάδα, παρά ως ξεχωριστές δυάδες

Όταν υπάρχουν δίδυμα αδελφάκια:

• Τονίζουμε τις δυνατότητες και δεξιότητες του καθενός χωριστά
• Τα παροτρύνουμε να ασχολούνται με διαφορετικές δραστηριότητες για να αναπτύξουν τη δική τους προσωπικότητα
• Δεν τα επαινούμε μόνο γιατί μοιάζουν, άλλα για όλα τα ξεχωριστά πράγματα που μπορούν να καταφέρουν
• Αποφεύγουμε το όμοιο ντύσιμο και ωθούμε και το συγγενικό περιβάλλον να τα αντιμετωπίζει ως δύο ξεχωριστά παιδιά!