Η τηλεόραση  καθώς και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν πλέον κάνει την είσοδό τους σε κάθε σύγχρονο σπίτι. Παιδιά κάθε ηλικίας έχουν πρόσβαση σε αυτά τα μέσα, αφιερώνοντας εκεί αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο τους. Παρομοίως πολλοί γονείς, έχοντας καταβληθεί από την καθημερινή κόπωση και τις απαιτήσεις της οικογένειας και της εργασίας τους, δίνουν στην τηλεόραση και στα tablet τον ρόλο της «ηλεκτρονικής νταντάς», η οποία θα διαπαιδαγωγήσει και θα κρατήσει τα παιδιά τους απασχολημένα όσο αυτοί ασχολούνται με τη ρύθμιση άλλων καθημερινών θεμάτων. Τί επίδραση έχουν όμως αυτά τα ηλεκτρονικά μέσα στην εύθραυστη παιδική ψυχή;

               Τα παιδιά παρακολουθώντας πολλή ώρα τηλεόραση, περιορίζουν τις επαφές τους με συνομηλίκους και τις φυσιολογικές, για την ηλικία τους, συναναστροφές. Κλείνονται στο σπίτι, παραμελούν ή αποφεύγουν εξωτερικές δραστηριότητες και απομονώνονται αποκλείοντας από τη ζωή τους, τη μεγάλη αξία της φιλίας. Η κοινωνικοποίηση, μια πολύ σημαντική λειτουργία για την παιδική ηλικία, μπαίνει σε αδράνεια και τα παιδιά τείνουν να επικοινωνούν με τους φίλους τους μόνο κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος.

               Στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η πραγματικότητα με τη φαντασία συγχέονται. Πολλά παιδιά «μεταφέρουν» ακόμα και το επόμενο πρωινό στο σχολείο, τις εικόνες που παρακολούθησαν το προηγούμενο βράδυ, αδυνατώντας να διαχωρίσουν τον πλασματικό, εικονικό κόσμο από τον πραγματικό. Βραβεία που κερδίζονται άνευ προσπάθειας, η καλλιέργειας ενός ιδεατού και τέλειου εαυτού και η «εξόντωση» αντιπάλων, είναι λίγα από τα στοιχεία που αφομοιώνονται από τον παιδικό εγκέφαλο με εξαιρετικά γρήγορο τρόπο, κάνοντας το παιδί μέρος ενός συστήματος τελείως διαφορετικού από αυτό στο οποίο ζει.

               Η ενασχόληση με ηλεκτρονικά μέσα, αποδεδειγμένα εδώ και χρόνια, αυξάνει τον κίνδυνο της παιδικής παχυσαρκίας. Ένα παιδί μπροστά στην τηλεόραση είναι πολύ πιο πιθανό να καταναλώσει ανθυγιεινά σνακ από το παιδί που θα αθληθεί ή θα παίξει με τους συνομηλίκους του. Επίσης, η καθιστική αυτή ενασχόληση αντί να δραστηριοποιεί το παιδί, το κρατάει παθητικό και ανενεργό μειώνοντας τον αριθμό καύσεων που κάνει μέσα στη μέρα. Ως αποτέλεσμα είναι φυσικά η άμεση αύξηση του σωματικού βάρους.

               Η τηλεόραση και τα βιντεοπαιχνίδια συντελούν στη βραδύτερη εξέλιξη νοητικών λειτουργιών, καθώς και της προσαρμοστικής ικανότητας στο περιβάλλον. Από τη στιγμή που πολλά από τα ηλεκτρονικά μέσα στερούνται προβολής συναισθημάτων, οι μικροί τηλεθεατές κατακτούν με καθυστέρηση μνημονικές ικανότητες, ικανότητες συναισθηματικής συνδιαλλαγής και αυτόνομης διαβίωσης.

               Βέβαια, η τηλεόραση και τα tablet, αναμφίβολα έχουν και τα θετικά τους αναπόσπαστα «κομμάτια».  Πολλές από τις γνώσεις που αποκτούν τα παιδιά, μπορούν να προέλθουν από εκπαιδευτικά παιχνίδια ή ντοκιμαντέρ της τηλεόρασης. Καθώς η πληροφορία διαδίδεται μέσω της εικόνας ταχύτατα, αρκετές γνώσεις/ικανότητες/δεξιότητες μπορούν να κατακτηθούν πανεύκολα μέσα από τη μικρή μας οθόνη. Τελευταία μάλιστα, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής υιοθετήθηκε ως επίσημο μέσο εκπαίδευσης από απόσταση, επιτρέποντας σε χιλιάδες μαθητές να έχουν μια διαφορετική πρόσβαση στα μαθησιακά τους αντικείμενα.

               Κάτι που συζητάται  πολύ στις μέρες μας στο πεδίο της παιδοψυχολογίας είναι αν τα μέσα ενημέρωσης ευθύνονται για περιστατικά βίας που ξεσπούν με θύτες ανήλικα άτομα. Η αλήθεια είναι ότι με τα επιθετικά παιχνίδια των tablet τα παιδιά εξοικειώνονται με τη βία, θεωρώντας την από ένα σημείο και έπειτα, ως κάτι το φυσιολογικό και αναπόφευκτο. Έπειτα, για τα παιδιά που έχουν ήδη μια ροπή ως προς την εκδήλωση βίας, σίγουρα η τάση τους αυτή ενισχύεται εκθετικά όταν παρακολουθούν βίαιες σκηνές (που μάλιστα εκεί η βία επιβραβεύεται με πόντους, δώρα κτλ ως «κατόρθωμα»).

               Οι γονείς είναι το καλύτερο παράδειγμα και το πρότυπο για τα παιδιά τους. Από τη δική τους στάση εξαρτάται και η στάση των παιδιών απέναντι στα ηλεκτρονικά μέσα. Ο γονιός που παρακολουθεί συστηματικά τηλεόραση, θα αποτελέσει πρότυπο προς μίμηση για το παιδί του, το οποίο θα «στηθεί» μπροστά από μια οθόνη αντί να διαβάσει ένα εικονογραφημένο παραμύθι.

               Γι’ αυτό λοιπόν καλό θα είναι:

• Οι γονείς να επιλέγουν τα προγράμματα και τη διάρκεια ενασχόλησης με τα ηλεκτρονικά μέσα. Στην προσχολική ηλικία η μισή ώρα τηλεθέασης είναι υπεραρκετή.
• Να παρακολουθούν οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους τα προγράμματα τα οποία βλέπουν ώστε να έχουν και οι ίδιοι άποψη για το περιεχόμενό τους.
• Να ενισχυθεί μέσα από το σχολείο και την οικογένεια η συναναστροφή με συνομήλικους, η κοινωνικοποίηση, η ενασχόληση με σπορ και μουσικά όργανα ως δραστηριότητες πολύ περισσότερο δημιουργικές για τα παιδιά.
• Να ενισχυθεί η επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας γύρω από το οικογενειακό τραπέζι ή σε βραδινές στιγμές χαλάρωσης. Κανένα παιδί με σωστή συναισθηματική συνδιαλλαγή με τους γονείς του δεν προτιμά την τηλεόραση από τον διάλογο μαζί τους.
• Να μην υπάρχει τηλεόραση στο παιδικό δωμάτιο.
• Να μην επιτρέπουν οι γονείς την ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια στα παιδιά τους πριν το σχολείο ή τον παιδικό σταθμό.

Με φειδώ και προσοχή, η τηλεόραση και οι υπόλοιπες συσκευές ενημέρωσης, αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για τα παιδιά και όχι μέσο χειραγώγησης και παθητικοποίησης των πιο νεαρών βλαστών του κοινωνικού συνόλου.

Στεφανία Παπαδάκη

Σχολική Ψυχολόγος, Med, MSc